Ιστορία

Τα παρακάτω στοιχεία προέρχονται από “Σχολικό Λεύκωμα” που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη του Δημ. Σχολείου Καλυβών. Το λεύκωμα αυτό άρχισε να συμπληρώνεται στις 30 Δεκεμβρίου του 1953 από τον τότε Διευθυντή του Σχολείου κ. Σπυρίδωνα Παπαδάκη, κατόπιν διαταγής του Υπουργείου Παιδείας και αποτελεί κειμήλιο τόσο για την ιστορία του Σχολείου όσο και για την ιστορία των Καλυβών.

Καθώς με την έννοια “Σχολείο” δεν εννοείται απλά ένα κτίριο, αλλά κυρίως ένας θεσμός και  χώρος εκπαίδευσης και διαμόρφωσης νέων ανθρώπων που λειτουργεί σε ένα τόπο, δεν θα αναφερθούμε μόνο στο κτίριο του Σχολείου μας αλλά γενικότερα σε αυτόν τον θεσμό εκπαίδευσης όπως ξεκίνησε να λειτουργεί στις Καλύβες.

Με την έννοια αυτή, το Δημοτικό Σχολείο Καλυβών ιδρύθηκε το 1870, δηλαδή μέσα στην Τουρκοκρατία! Ας θυμίσουμε ότι η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα αρκετά αργότερα (το 1913). Το Σχολείο ιδρύθηκε μετά το τέλος της τότε “Κρητικής Επανάστασης” και εν μέσω ταραγμένων χρόνων που εκδηλώνονταν επαναστάσεις, καθώς ο κρητικός λαός προσπαθούσε να απαλλαγεί από την τουρκική κυριαρχία. Αυτό είχε ως συνέπεια η λειτουργία του Σχολείου να διακόπτεται κατά περιόδους. Έτσι, η λειτουργία του Σχολείου διακόπηκε και ξανάρχισε το 1880 για να διακοπεί ξανά το καλοκαίρι του 1889 καθώς είχε εκδηλωθεί νέα επανάσταση (η λεγόμενη “Κρομμυδοεπανάσταση” με αρχηγό τον οπλαρχηγό Ανδρέα Κακούρη από το Μελιδόνι Αποκορώνου). Το Σχολείο επαναλειτούργησε μετά από ένα χρόνο, το 1890-91, διαχωριζόμενο σε μονοτάξιο αρρένων και σε παρθεναγωγείο.

Τα Χριστούγεννα του 1895 έπαψε ξανά η λειτουργία του καθώς είχε εκδηλωθεί νέα (μικρότερης κλίμακας) επανάσταση, επονομαζόμενη “το πάσο του Γαλάνη”. Ακολούθησε όμως η μεγάλη κρητική επανάσταση του 1896 και η κατάσταση ομαλοποιήθηκε μετά από δύο χρόνια με την παρέμβαση των “Μεγάλων Δυνάμεων”, οπότε ανακηρύχθηκε η “Αρμοστεία της Κρήτης” και διορίστηκε ως Ύπατος Αρμοστής ο Πρίγκιπας Γεώργιος που έφτασε στη Σούδα στις 11 Δεκεμβρίου του 1898. Τότε άρχισε ξανά η λειτουργία του Σχολείου  ως μονοτάξιο αρρένων και μονοτάξιο θηλέων.

Το 1901 το Σχολείο λειτούργησε ως “Αδιαίρετο Αρρένων” και “Αδιαίρετο Παρθεναγωγείο”.

Το 1903 ονομάστηκε “Α/θμιο Αδιαίρετο Αρρένων” και “Β/θμιο Παρθεναγωγείο” και το 1911 μετονομάστηκε σε “Αδιαίρετο Αρρένων” και “Αδιαίρετο Θηλέων”.

Αγόρια και κορίτσια έπαψαν να χωρίζονται (τυπικά τουλάχιστον) το 1915 οπότε το Σχολείο ονομάστηκε “Πλήρες Διτάξιο Μικτό”, ενώ το 1919-1920 προήχθη σε 3/θέσιο.

Η ανέγερση του σημερινού κτιρίου του Σχολείου

Η ανέγερση του σημερινού κεντρικού κτιρίου του Δημ. Σχολείου Καλυβών άρχισε το 1926 και ολοκληρώθηκε το 1930, οπότε και άρχισε η λειτουργία του. Μέχρι τότε ως σχολείο χρησιμοποιούνταν διάφορα ιδιωτικά οικήματα που ενοικιάζονταν και τα οποία ήταν εντελώς ακατάλληλα για το σκοπό αυτό. Έτσι, το κτίριο του σχολείου υποδέχτηκε τους πρώτους μαθητές του το σχολικό έτος 1930-1931. Εκείνη την εποχή βασικός δάσκαλος ήταν ο πατήρ Ευστάθιος Ζομπανάκης (από το Πρόβαρμα Αποκορώνου) ο οποίος ήταν και εφημέριος των Καλυβών από τον Οκτώβριο του 1919.

Αναμνηστική φωτογραφία του Δημ. Σχ. Καλυβών από το σχολ. έτος 1930-1931

(από το αρχείο του παπα-Στάθη Ζομπανάκη)

Γυμναστική στην αυλή του σχολείου κατά την δεκαετία του 1930

(από το βιβλίο “Καλύβες, Ιστορία-μνημεία”, π. Μιχαήλ Α. Βλαβογιλάκης, 2018)

Το οικόπεδο στο οποίο ανεγέρθηκε το σχολείο ήταν οθωμανικό και, εξαιτίας της ανταλλαγής πληθυσμού Ελλήνων και Τούρκων, κατασχέθηκε από τους κατοίκους των Καλυβών και μεταβιβάστηκε στο “Σχολικό Ταμείο Καλυβών Αποκορώνου” για την ανεγερθεί σχολείο (“διδακτήριο” με βάση την ορολογία της εποχής).

Για την ανέγερση του Σχολείου, οι κάτοικοι των Καλυβών έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και ιδιαίτερο ζήλο, προσφέροντας εθελοντική εργασία αλλά και χρηματική ενίσχυση καθώς κάλυψαν μεγάλο μέρος του κόστους με χρηματικές δωρεές. Η ανέγερση του κτιρίου κόστισε συνολικά 435.690 χιλιάδες δραχμές (προπολεμικές!), εκ των οποίων 265.000 χιλ. δρχ. διέθεσε το Κράτος και το υπόλοιπο ποσό δόθηκε από Καλυβιανούς (170.690 χιλ. δρχ. ή αλλιώς το 39% του συνολικού κόστους).

Επίσης, προπολεμικά (δηλ. πριν το 1940) δαπανήθηκαν 32.117 χιλ. δρχ. για την κατασκευή θρανίων, επίπλων και εποπτικών μέσων διδασκαλίας, εκ των οποίων 10.500 χιλ. δρχ. δόθηκαν από το Κράτος και 21.617 χιλ. δρχ. από τους κατοίκους του χωριού (δηλ. το 67% (!) των εξόδων).

Το νέο διδακτήριο είχε 5 μεγάλες αίθουσες διδασκαλίας, δύο μικρότερες για γραφεία και εσωτερικό και εξωτερικό διάδρομο. Επιπλέον ήταν “ηλεκτροφώτιστον”, δηλ. συνδέονταν με το δίκτυο του ηλεκτρικού ρεύματος (κάτι όχι δεδομένο για όλα τα οικήματα της εποχής!). Διέθετε επίσης πλούσια εποπτικά μέσα μεταξύ των οποίων καταγράφονται κινηματογραφικό μηχάνημα (!), γραμμόφωνο (!), φωτογραφική μηχανή (!),  πλήθος χαρτών (γεωγραφικών, ανθρωπολογικών, ιστορικών και αστρονομικών), όργανα φυσικής και χημείας, ενώ ήταν εξοπλισμένο και με φαρμακείο. Τέλος είχε βιβλιοθήκη με πλήθος τίτλων βιβλίων.

Προπολεμικά, το σχολείο είχε τον δικό του κήπο, εκτάσεως περίπου ενός στρέμματος. Ο κήπος αποτελούσε ουσιαστικά συνέχεια της αυλής του σχολείου στην ανατολική της πλευρά, εκεί δηλ. που βρίσκεται σήμερα το δεύτερο (μεταγενέστερο) κτίριο. Αργότερα, όταν τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής αποχώρησαν, ο κήπος έγινε σχολικό Γυμναστήριο με την παρότρυνση του τότε Διευθυντή Σωματικής Αγωγής Γεωργίου Ζομπανάκη.

Ο κήπος δεν ήταν “διακοσμητικός” αλλά λειτούργησε κανονικά ως τέτοιος ήδη από το σχολικό έτος 1929-1930 αφού για την οργάνωσή του φρόντισε ο δάσκαλος του σχολείου Σπύρος Παπαδάκης, ο οποίος είχε μετεκπαιδευτεί σχετικά στην Γεωργική Σχολή Μεσσαράς. Μέχρι το 1940 που έπαψε να λειτουργεί ο κήπος, είχαν διανεμηθεί πάνω από 10.000 δενδρύλλια εσπεριδοειδών, οπωροφόρων και καλλωπιστικών, τόσο στους κατοίκους των Καλυβών όσο και στους κατοίκους των γειτονικών χωριών. Τα δεντρύλλια αυτά είχαν παρασκευαστεί από σπόρους, με την εργασία των μαθητών του Σχολείου. Κάποια διατέθηκαν στους κατοίκους δωρεάν και άλλα αντί της ελάχιστης τιμής των 2-3 δραχμών. Έτσι το Σχολείο συνέβαλε και στην αγροτική παραγωγή του τόπου! 

Η λειτουργία του κήπου διακόπηκε το 1940, καθώς με την έναρξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου, το σχολείο το κατέλαβαν αγγλικά στρατεύματα για να το χρησιμοποιήσουν ως νοσοκομείο.

Συμμαχικές δυνάμεις στο Σχολείο (1940-41)

Η χρήση του σχολείου ως νοσοκομείο δεν άλλαξε με την έλευση των γερμανικών στρατευμάτων, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη τον Μάιο του 1941. Όσο για τον κήπο, αυτός μετατράπηκε σε πάρκινγκ μηχανοκίνητων στρατιωτικών μονάδων.

Το Σχολείο λειτούργησε ξανά μετά τον Β΄ Παγκ. Πόλεμο ως 3/θέσιο μέχρι το 1951 οπότε προήχθη σε 5/ξιον. Το 1962 υποβιβάστηκε σε 4/θέσιο.

Μεταπολεμική φωτογραφία μαθητών του Σχολείου